Εγκέφαλος: εν + κεφαλή. Με απλά λόγια, το ανθρώπινο όργανο το οποίο εδρεύει «εν τη κεφαλή», τουτέστιν στο κεφάλι. Τι είναι ο Εγκέφαλος; Στο εν λόγω ερώτημα μπορεί κανείς να δώσει πολλές διαφορετικές απαντήσεις, π.χ. «Ένα σφουγγάρι το οποίο εντοπίζεται στο κεφάλι του ανθρώπου.», «Το όργανο εκείνο στο οποίο συντελούνται όλες οι πνευματικές-νοητικές διεργασίες πριν αποσταλούν εντολές στα υπόλοιπα μέρη του σώματος, οι οποίες θα μετατραπούν σε ενέργειες.» κ.ά. Ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας μας θα επιλέξει να προσεγγίσει τον Εγκέφαλο, άπαντες χρειάζεται να συμφωνήσουμε σε ένα μη επιδεχόμενο αμφισβήτησης δεδομένο: ότι πρόκειται για το περιπλοκότερο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Αυτό που σε ένα απλό μικροσκόπιο εμφανίζεται ως ένα (συμβατικό) σφουγγάρι, με μια καλύτερη ματιά, π.χ. Μαγνητική Τομογραφία, διαφαίνεται πως υποκρύπτει μεγάλο και άξιο διερεύνησης βάθος. Από το περίβλημά του, το γνωστό σε όλους μας κρανίο, τους νευρώνες που επιτυγχάνουν μεταφορά ερεθισμάτων και εντολών μέσω των νευραξώνων, μέχρι την περίπλοκη αλληλεξάρτηση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και του Περιφερικού Νευρικού Συστήματος (ΠΝΣ), η βιβλιογραφία για τον Εγκέφαλο είναι ατέρμονη, διαρκώς εμπλουτιζόμενη και, προπάντων, με πολλά σημεία διαφωνίας. Για όλα αυτά τα ζητήματα έχουν μιλήσει διαχρονικά Νευροεπιστήμονες (Νευρολόγοι / Νευροανοσολόγοι) με υψηλή καταξίωση. Για αυτό θα αποφύγω να εμβαθύνω σε μια θεματική όχι άμεσα σχετιζόμενη με την δική μου εξειδίκευση, τη Νευρογλωσσολογία / Ψυχογλωσσολογία.
Επιτρέψτε μου όμως να μιλήσω ενδελεχέστερα για την παράμετρο της Γλώσσας, από την οποία, ως λειτουργία, δεν θα μπορούσε να απουσίαζε το Εγκεφαλικό Δίκτυο. Ερωτηθέντες «Τι είναι η Γλώσσα;», ο καθένας μας θα έδινε, όπως και στην περίπτωση του Εγκεφάλου, ποικίλες διαφορετικές απαντήσεις, π.χ. «Μια αμιγής σαρκική δομή, η οποία εδρεύει στο εσωτερικό της στοματικής κοιλότητας του ανθρώπου.», «Ο μηχανισμός με τον οποίο ο άνθρωπος μεταδίδει μηνύματα στο περιβάλλον του και γίνεται κοινωνός του συναισθηματικού κόσμου των συνανθρώπων του.» κ.ά. Άπαντες όμως θα πρέπει να υποστηρίξουμε ομόφωνα ένα δεδομένο, αν θέλουμε να γίνει σωστός (δημόσιος) διάλογος: η Γλώσσα συνιστά την περιπλοκότερη λειτουργία της ανθρώπινης ύπαρξης. Στην εξίσωση της σχέσης Εγκεφάλου-Γλώσσας πρέπει να προστεθεί και μια ακόμα εξαρτημένη μεταβλητή: εκείνη της Νόησης-Μνήμης. Εγκέφαλος, Γλώσσα και Νόηση-Μνήμη είναι το τρίπτυχο στο οποίο πρέπει να αναζητηθεί το σημείο τομής των Νευροεπιστημών με τη Γλωσσολογία (Νευρογλωσσολογία) και την Ψυχολογία (Νευροψυχολογία).
Ο Εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για μια σειρά από Ανώτερες Νοητικές Λειτουργίες, όπως είναι η Προσοχή, η Μνήμη και η Μάθηση. Δεδομένου ότι αυτές συνιστούν λειτουργικές διαδικασίες οι οποίες έχουν άμεση εμπλοκή τόσο στη Γλωσσική Ικανότητα όσο και στη Γλωσσική Πραγμάτωση, σύμφωνα με τον διαχωρισμό ο οποίος προτάθηκε από τον Noam Chomsky το 1965 για να περιγραφεί το κλασικό μοντέλο κατάκτησης της Γλώσσας από τον άνθρωπο, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η τελευταία είναι αναπόσπαστο κομμάτι του περιπλοκότατου δικτύου που εδρεύει στην κεφαλή. Έτσι, βλάβες σε νευραλγικά σημεία του Εγκεφαλικού Ημισφαιρίου, όπως είναι τα Βασικά Γάγγλια και ο Πρόσθιος Λοβός, συνεπάγονται σωρεία ελλειμμάτων στη Γλώσσα σε επίπεδα τόσο μάθησης όσο και παραγωγής. Πολλοί πιστεύουν πως η Γλώσσα έχει ανάγκη τον Εγκέφαλο και όχι το αντίστροφο. Η κλινική και καθημερινή πραγματικότητα όμως μας παραπέμπει σε μια σχέση αμφίδρομη, που δικαιολογημένα θα μπορούσε κανείς να χαρακτήριζε και ως αλληλεξαρτώμενη. Έγκυρες μελέτες εμπειρικού και όχι μόνο χαρακτήρα έχουν καταδείξει πως η καλλιέργεια της Γλώσσας, κυρίως υπό τη μορφή εκμάθησης ξένων γλωσσών, αποτελεί δυνατό προστατευτικό μηχανισμό για εγκεφαλικά ελλείμματα τα οποία προκαλούνται π.χ. από την αφασία ως επακόλουθο αιμορραγικού εγκεφαλικού επεισοδίου.Συμπερασματικά, αμφίδρομη είναι και η σχέση της Γλώσσας με τις λοιπές νοητικές διεργασίες. Η κατάκτηση 2 και πλέον γλωσσών βελτιώνει αποδεδειγμένα τη Μνήμη, υποστηρίζοντας την ανάκληση λέξεων και σημασιών στο Γλωσσικό Ρεπερτόριο ενός ανθρώπου. Όμως, προς αποφυγή παρερμηνειών, το καλό επίπεδο Γλώσσας δεν είναι σε καμία περίπτωση καθαυτό απόλυτη εγγύηση για καλά επίπεδα Μνήμης, Μάθησης και Συγκέντρωσης και αντιστρόφως. Η Γλώσσα λειτουργεί ακριβώς όπως ένας ζωντανός οργανισμός, όπως είναι ο άνθρωπος που τη χρησιμοποιεί. Για αυτό χρήζει διαρκούς συντήρησης και συστηματικής επαφής. Οι Ανώτερες Νοητικές Λειτουργίες της Μνήμης, της Μάθησης και της Συγκέντρωσης, όταν βρίσκονται σε ικανοποιητικά επίπεδα, δημιουργούν συνήθως ένα ανθεκτικό υπόστρωμα για επιτυχή καλλιέργεια της Γλώσσας. Θα μπορούσε κανείς να το αποκαλούσε και «έμφυτο ταλέντο». Αν όμως αυτό το ταλέντο δεν καλλιεργηθεί σωστά, η ύπαρξή του κινδυνεύει αργά ή γρήγορα να τεθεί σε καθεστώς ανυπαρξίας.
Η πείρα μου τόσο από τις σπουδές μου στο ΔΠΜΣ «Νευροεπιστήμες, Νευρογλωσσολογία και Εφαρμογές» της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ όσο και από την έρευνα που διεξάγω ως νέος ερευνητής επί περίπου 2 συναπτά έτη στο Κέντρο Πολλαπλής Σκλήρυνσης του ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ, όπου εξετάζουμε στη βάση εγκεκριμένων δοκιμασιών παράλληλα τις γλωσσικές και νοητικές ικανότητες των ασθενών με Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ), με οδηγεί στο αβίαστο συμπέρασμα ότι η σχέση του Εγκεφάλου με τη Γλώσσα, επομένως και τη Νόηση-Μνήμη, είναι δαιδαλώδης. Όσο βαθιά κι αν επιχειρήσει κανείς να την διερευνήσει, πάντα θα υπάρχει κάτι καινούργιο προς ανακάλυψη, το οποίο άλλοτε θα επιβεβαιώνει / συμπληρώνει τα ήδη διαθέσιμα ευρήματα και άλλοτε θα τα καταρρίπτει / αναθεωρεί.
Γράφει ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης
Διαβάστε περισσότερα για τον συγγραφέα
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Brain: the human organ based in the head. What is Brain? This question can receive many different answers, for example: “A sponge located in the human head.”, “The organ in which all spiritual-cognitive procedures are conducted before they are sent in form of commands to the rest body parts in order to be converted into actions.” etc. No matter how someone decides to approach Brain, we all need to agree on one undoubtable principal: that it represents the most complicated organ of the human body. What is exhibited in a simple microscope as a (conventional) sponge reveals its wide and worth the research depth by taking a closer look at it, e.g. via Magnetic Resonance Imaging (MRI). From its cover, also known as cranium, the neurons held responsible for transferring stimuli and commands via the neuraxons, to the complicated reciprocal relation between Central Nervous System (CNS) and Peripheral Nervous System (PNS), the literature related to Brain is never-ending, continuously enriching and, above all, with many points of disagreement. All these issues have been extensively discussed by accomplished Neuroscientists (Neurologists / Neuroimmunologists) over the course of the years. Therefore, I will avoid delving into a thematic that is not directly related to my expertise, namely Neurolinguistics / Psycholinguistics.
Allow me to talk in more detail about the parameter of Language, from which’s function the Brain Network could not be absent. If asked “What is Language?”, every single one of us would give various different answers just like in the case of Brain. Here are some good examples: “A structure exclusively out of flesh, which is located in the inner side of the mouth.”, “The mechanism which enables human beings to send messages to their environment and become partakers of others’ inner world.” etc. However, we should all unanimously support one fact in order to ensure correct (public) speech: that Language constitutes the most complicated function of human existence. The relation Brain-Language must include another dependent variable: that of Cognition-Memory. Brain, Language and Cognition-Memory constitute the triptych in which the cutting point between Neuroscience and Linguistics (Neurolinguistics) and Psychology (Neuropsychology) has to be searched.
The Brain is responsible for a number of Higher Cognitive Functions, e.g. Attention, Memory and Learning. Taking into account that they constitute functional procedures that are directly involved in Linguistic Ability and Linguistic Realization, according to the differentiation proposed by Noam Chomsky in 1965 to describe the classic Language Acquisition Model for human beings, it can be easily understood that Language is an inextricable part of the complicated network which is based in the head. Consecutively, disorders in neuralgic parts of the Brain Hemisphere, such as Basal Ganglia and Frontal Lobe, can lead to various deficits regarding not only Language Acquisition but also Language Production. Many tend to believe that Language is in need of the Brain but not the opposite. Yet clinical and everyday praxis indicates a bidirectional relation, which could reasonably be characterized as interdependent. Accurate empiric and other researches have addressed that acquiring Language, especially by learning foreign languages, constitutes a strong protective mechanism for deficits related to Brain which arise for example from Aphasia as a result of Hemorrhagic Stroke.
Hence, one can draw the conclusion that Language and the other cognitive procedures are linked with a bidirectional relation as well. Acquiring 2 or more languages evidently improves Memory by supporting word and meaning recall in human’s Linguistic Repertoire. To avoid confusions, having reached a good level of Language is under no circumstances an absolute guarantee for sufficient levels of Memory, Learning and Concentration and vice versa. Language works exactly like a living organism, as is human who makes use of it. Thus, it needs consistent care and systematic contact. Higher Cognitive Functions of Memory, Learning and Concentration usually create a durable substrate for efficient Language Acquisition when they reach high levels. One could even speak of a “natural talent”. But if one does not build upon this talent, its existence runs the risk of being wasted.
My experience from my studies in the MSc “Neuroscience, Neurolinguistics and Applications” at the Medical School of AUTh and from the research I have been conducting as a young researcher over the past 2 years at the Multiple Sclerosis Center of the AHEPA University General Hospital of Thessaloniki, where we parallelly examine linguistic and cognitive abilities of patients with MS on the basis of validated assessment tools, leads me to the unforced conclusion that the relation between Brain and Language, thus Cognition-Memory as well, is labyrinthine. No matter how deep one goes to explore it, there will always be something new to discover, which will sometimes validate / complete the already disposable findings and at other times prove them wrong / reconsider them
It is of major importance to systematize researches towards that direction, because, apart from their clearly neurolinguistic and neuropsychological perspective, they have a decisive impact on different parameters of Quality of Life not only of healthy individuals but also of patients with all sorts of speech deficits. Awareness that one has linguistic and memorial deficits can evidently influence levels of depression, psychological and spiritual fatigue and mood as a whole and it leads to patients evaluating their health situation negatively when they pay a visit to experts (Neurologists, Speech Therapists, Occupational Therapists etc.). The existing literature is quite limited as far as target groups are concerned and the interest is mainly focused on cases of children with Dyslexia, Developmental / Specific Language Impairment, Agrammatic / Semantic Aphasia etc. Neuroscience, especially Neurolinguistics and Neuropsychology as its (indirect) domains have come to know an important development in the current century.
It is hoped that their progressive heyday, in conjunction with the development of Medical Science, will help shade a heap of light on the thematic Brain-Language Relation. From our part, we Neuropsycholinguists -allow me to use a neologism prior to conclusion- are doing what’s possible to achieve the coveted result.
Written by Παναγιώτης Γρηγοριάδης